جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این تحقیق موضع گیریهاى اهل بیت پیامبر(صلى الله علیه وآله) نسبت به خلفاى سه گانه و نحوه تعامل آنان تبیین شده است.بنابراین مسأله این پژوهش این است که، تعامل اهل بیت(علیهم السلام) با خلفاى سه گانه چگونه بوده است؟ آیا اهل بیت(علیهم السلام) با خلفاى سه گانه همکارى کرده اند یا خیر؟ و در صورت مثبت بودن پاسخ، آیا این همکارى به معنى مشروع دانستن حاکمیت خلفا بوده است یا خیر؟ دوران مورد بررسى از سال 11 هجرى تا سال 35 هجرى را شامل مى شود، برخى از نویسندگان در مورد برخورد اهل بیت پیامبر(صلى الله علیه وآله) با خلفاى سه گانه افراط کرده اند و حتّى امام على(علیه السلام) را بازوى اجرائى خلفا دانسته و خواسته اند به نحوى مشروعیت خلافت خلفاى سه گانه را از این استفاده نمایند.اما فرضیه این پژوهش این است که اهل بیت پیامبر(صلى الله علیه وآله) با ملاحظه خطرهایى که در صورت قیام جامعه اسلامى را تهدید مى کرد، از قیام واقدام مسلحانه خود دارى کردند و با صبر و دور اندیشى، جامعه اسلامى را از خطرهاى منافقین، مرتدین و فرصت طلب ها نجات دادند.امام على(علیه السلام) و حضرت فاطمه زهرا(علیها السلام) که در مسئله خلافت و فدک خود را صاحب حق مى دانستند شیوه ویژه اى را در پیش گرفتند که هم وحدت امت اسلامى حفظ شود و هم حقایق باز گو شود. حضرت على(علیه السلام) در دوران خلفاى سه گاه در پاره اى موارد به همکارى با آنان پرداختند و با مشاوره هاى مشفقانه براى حفظ مصالح اسلام و مسلمانان تلاش وافر نمودند و در موارد دیگر انتقادات شدید به خلفا کردند که از مجموع انتقادات اهل بیت پیامبر(صلى الله علیه وآله) از خلفا مى توان نتیجه گرفت که ایشان هرگز دستگاه خلافت را مشروع نمى دانستند بلکه با صراحت، عدم لیاقت آنها را گوشزد فرموده است.

چکیده: طلائع بن رزّیک، از جملهشعرای متعهد شیعی در قرن ششماست که در دوره فاطمیان می‌زیست و در سالهای(549 -556 هـ)وزارت آنان را بر عهده داشت. دیوان او سرشار از مضامینی، در مدح و رثا ی اهل بیت علیه السلام و هجو دشمنان ایشان و بث الشکوی است و نشان از این دارد که، پرداختن به سیمای اهل بیت، وجهه همت او بوده است. خصوصیت بارز این‌گونه اشعارش، صدق عاطفه و اخلاص واقعی است. این امر را به راحتی از خلال اشعار ش می‌توان دریافت، چنانچه در هنگام مدح اهل بیت، محبت و ارادت خالص خود را می‌نمایاند و به هنگام رثا،حزن و اندوه واقعی خود را در قالب اشعارش نشان می-دهد و در وقت هجو، از عاطفه خشم بهره می‌برد و اشعاری کوبنده می‌سراید. اشعار او شامل مدح ائمه به طور عام، و مدح حضرت علی علیه السلام به طور خاص، می‌باشد .به طوری که وی اشعار فراوانی را به مدح علی (ع )اختصاص داده است. اما آنچه در این قبیل مدایح، مهم می‌باشد، این است که قصد طلائع، تنها مدح صرف و به منظور تکسب نیست؛ بلکه او در پی هر مدحی، به بیان حقانیت علی (ع)در امر خلافت می‌پردازد و در این راه، از ذکر رشادت‌ها و قهرمانی‌های آن حضرت و ماجراهای مختلفی که هر یک فضیلتی برای آن امام، در پی دارد غافل نبوده است.رثا از دیگر مضامین شعری است که در دیوان او از جایگاه ویژه ای برخوردار است . عمده مرثیه‌های او در سوگ سید الشهدا (ع) و بیان مصایب و مظلومیت اوست.وی حوادث وفجایع جانگداز صحنه کربلا را، با لحنی آکنده از غم واندوه به تصویر کشیده و خاندان بنی‌امیه را به خاطر ارتکاب این فجایع هجو نموده است و با بیانی اندوهگین، شکوای خود را از این مصائب اعلام می دارد. این پژوهش، در چهار فصل تنظیم شده است: فصل اول،که شامل کلیات تحقیق می‌باشد. فصل دوم به بررسی او ضاع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، علمی و ادبی عصر فاطمیان که طلائع وزارت قسمتی از آن دوره را بر عهده داشت می‌پردازد . فصل سوم، نگاهی به زندگی طلائع به عنوان یک وزیر و سپس یک شاعر متعهد شیعی دارد و آنگاه ویژ‌گی های شعری او را مورد کنکاش قرار می‌دهد . فصل چهارم نیز به دو قسمت تقسیم می‌شود در بخش نخست به صورت اجمال، به شعر شیعی پرداخته شده و در قسمت بعد، به صورت مبسوط،سیمای اهل بیت در دیوان طلائع مورد بررسی قرار گرفته است.واژه‌های کلیدی: شعر متعهد شیعی، اهل بیت علیهم السلام، طلائع بن رزیک

چکیدهحرص از منظر قرآن و روایاتبه کوششالهام اسماعیل‌زادهحرص به معنای علاقه و رغبت شدید بر چیزی همراه با فعالیت زیاد است و صفتی است نفسانی که انسان را بر جمع نمودن زاید از آنچه به آن احتیاج دارد، وامی‌دارد. در قرآن و روایات از واژگانی نظیر طَمَع، شَرَه، شُحّ، هَلََع و نَهَم در معنای حرص استفاده شده است. خداوند این صفت را در نهاد انسان قرار داده است تا به کمک عقل، آن را برای رسیدن به خیر به کار برد. واژه حرص‏ معمولا بار منفى دارد ولى گاه این واژه در مواردى به کار مى‏رود که نه تنها جزء اخلاق رذیله نیست ‏بلکه فضیلت محسوب مى‏شود و از آن به حرص ممدوح تعبیر شده است و در جایى است که در مورد علاقه شدید به کارهاى خیر مانند: انجام واجبات، خودسازی، جهاد، کسب دانش، هدایت دیگران و... به کار رود. عوامل پیدایش حرص مذموم، بر اساس این تحقیق، بینش غیر حقیقی و کاذب به انسان و جهان، شیطان، پندار جاودانگی، دنیادوستی و دنیا‌طلبی، ضعف ایمان و سوءظن به خدا، جهل و نادانی، ترس از فقر و آرزوهای طولانی می‌باشد. عوامل پیدایش حرص ممدوح نیز عبارت است از: حسن ظن به خدا، شدت علاقه به هدف، حب اهل بیت (علیهم السلام) و توبه. حرص شدید، پیامدهایی دنیوی و اخروی نظیر آخرت‌گریزی، از بین رفتن ایمان، ناخشنودی از حکم و قضای الهی، ارتکاب گناهان دیگری همچون استهزا، بخل، جزع، بی‌توجهی به مساکین، خوردن مال یتیم، جمع میراث از طریق نامشروع و خوردن آن، و محرومیت از رزق و روزی، ذلت، رنج و ناراحتی روحی و جسمی، عذاب الهی و محروم شدن از بهشت دارد. حرص ممدوح را باید تقویت کرد و حرص مذموم را باید درمان کرد، راهکارهای درمان عبارتند از: تقویت ایمان و اعتقادات نظیر خداشناسی، معادشناسی و شناخت نفس، و راه‌هایی عملی همچون قناعت و ساده‌زیستی، سخاوت، انفاق، همنشینی با پایین دستان، اقامه نماز، امانتداری ووفای به عهد و پناه بردن به خدا از حرص.کلید واژه ها : حرص، طمع، آز، حرص مذموم، حرص ممدوح.

گردش تاریخ وضع عمومی، تعلیمات و پرورش روحی شیعه را به مجالس و محافل عزاداری امام حسین (ع) کشانیده است. تعلیمات عمومی مذهب شیعه همان مطالبی است که دراین محافل به عنوان روضه خوانی و سخنرانی دینی و سینه زنی به مردم تعلیم می شود و عموم مردم رغبتی وافر به حضور در این محافل دارند و این هم خود از کرامات حضرت ابی عبدالله الحسین (ع) محسوب است که جهان شیعه را شیفته و دلباخته خود کرده است. این محافل اساس پرورش روحی جامعه شیعه می باشد. و لازم است مطالبی که تحویل مردم می دهند معتبر باشد. ترجمه این کتاب به زبان اردو دارای احادیثو اخبار ماثوری است که معصوم (ع) نقل گردیده است. فصل اول:امام حسین (ع)در عصر پیامر (ص) روایت رویای ام ایمن، نجات فطرس و داستان دردائیل و معرفی خود امام حسین (ع) نیز آن حضرت و امام حسن (ع) از زبان رسول خدا (ص)فصل دوم: اخبار آسمانی و پیش گویی از شهادت امام حسین (ع) فصل سوم: حرکت سیدالشهدا از مدینه و واقعات در طول حرکتش تا وصف شهیدانفصل چهارم: شهادت امام حسین (ع) و عاشورا، روز عزا و ماتم است وروز عاشورا به روایت امام رضا (ع و پیشوای شهیدان در قتلگاهفصل پنجم: تاثر روح نبی (ص) از شهادت امام حسین (ع) و گریه موجودات بعد از شهادت سید الشهدا و اسارت اهل بیت (ع)فصل ششم: ندبه و نوحه در سوگ سرور آزادگان و فضیلت گریه فصل هفتم: فضیلت زیارت امام حسین (ع) و توصیه به زیارتفصل هشتم: عاشورا و قیام قائم (عج) و خونخواهی حضرت زهراء (س) در روز قیامتفصل نهم: در باره خداشناسی، امامت، و خصومت بنی امیه

چکیده:موضوع این پژوهش «تفسیر روایی اهل‌بیت: سوره های توحید، فلق و ناس» است و روش آن به صورت کتابخانه ای است. در این تحقیق که با هدف ارائه ی تفسیری مبتنی بر آموزه های راسخون در علم یا همان پیامبر9 و امامان معصوم علیهم السلام به منظور فهم دقیق آیات قرآن تدوین یافته است؛ آیات هر سوره در دو بخش مفاد ظاهری با استفاده از کتبلغت اجتهادی و مفاد روایی با بهره‌مندی از روایات اهل بیت? در برخی از تفاسیر روایی مورد بررسی قرار گرفته و سپس مقایسه‌ایی میان مفاد ظاهری و مفاد روایی انجام شده است؛ که در اکثر موارد حاکی از تطابق میان مفاد ظاهری و روایی است. در مواردی نیز معصومین? زوایای مختلفی از موضوع را بیان نموده‌اند که در سوره به آن اشاره نشده است. گونه شناسی روایات به منظور تشخیص نوع ارتباط آن‌ها با آیات مربوطه و استخراج پیام‌ها و آموزه‌های هدایتی هر سوره از دیگر اقدامات این تحقیق در مورد روایات تفسیری اهل بیت: است. در پایان نیز به نتایج و دست‌آورهای حاصل از تحقیق اشاره شده که به طور اجمال عبارتند از:1ـ مبانی توحید به عنوان بنیاد معرفت خدا و پیام اصلی این سوره همواره مورد سوال برای مخاطبان و همچنین مورد اهتمام جدی اهل بیت: بوده و این مسأله با توجه به روایات ذیل این سوره کاملاً مشهود است.2ـ آیات سوره توحید دلالت دارند بر بیان ابعاد وحدانیت پروردگار به دو صورت اثبات وجود و نفی هر گونه تشبیهی از اوکه با توجه به روایات ذیل آن در موضوعاتی نظیر تبیین مفهوم وحدانیت خدا، تبیین حقیقت صمد،تبیین معنای الله ونفی ولادت از خداوند و عدم کفو و نظیر برای او، مورد بررسی قرار گرفت.3ـ آیات سوره فلق و ناس که از یک اتحاد موضوعی برخوردارند دلالت داردند بر وجود شرور در عالم چه آشکار و چه پنهان و تأکید بر این که پناه بردن به خداوند خصوصاً از شرور مخفی و دور از حواس لازمه داشتن یک زندگی ایمن و سالم است. از جمله‌ی این شرور حسادت ورزی به عنوان یک صفت رذیله در درون همه‌ی انسان‌ها و متأثر شدن فکر انسان از وساوس شیاطین است که در روایات معصومین? به این موارد به خوبی پرداخته شده است.4ـ در فصل گونه شناسی، روایات هر سوره به پنج گونه‌ی سوره شناخت، معنا شناخت، تأویلی، تطبیقی و تفسیری تقسیم شده‌اند. بیشترین تعداد از روایات مربوط به گونه‌ی سوره شناخت و بعد از آن تفسیری و پس از آن تطبیقی است.5ـ سوره‌ی توحید با توجه به آیات آن و روایات معصومین علیهم السلاممشتمل بر مهمترین آموزه های اعتقادی در شناخت و معرفت پروردگار متعال است و سوره های فلق و ناس علاوه بر آموزه های اعتقادی مشتمل بر آموزه های اجتماعی و اخلاقی نیز هستند. کلید واژه ها: تفسیر، تفسیر روایی اهل بیت علیهم السلام، روایات تفسیری، تفاسیر روایی، سوره توحید، سوره فلق،سوره ناس.

چکیده موضوع این پژوهش تفسیر روایی اهل بیت (علیهم السلام) در سوره نمل است. هدف از آن ارائه تفسیریمبتنی بر روایات از این سوره و اهمیتبخشی به نقشی که روایات در فهم و تفسیر قرآن میتوانند ایفا نمایند و نیزنیل به منظور آیات از طریق روایات معصومان(علیهم السلام) و مقایسه مفاد ظاهری با مفاد روایی و سپس فهمپیامهای مورد تأکید در روایات تفسیری این سوره میباشد. در مفاد ظاهری به عظمت و و هدایت قرآن و وحی،سرگذشت پنج پیامبر بزرگ الهی و مبارزات آنها با اقوام منحرف بحث میکند. یکی از امتیازات این سوره بیانداستان سلیمان(علیه السلام) و ملکه سبا و چگونگی ایمان آوردنش به خدا و تسلیم موجودات در برابر سلیمان(علیهالسلام) میباشد. نشانههای خدا در عالم آفرینش و مسأله معاد یکی دیگر از موضوعات این بخش است. با عنایت به109 روایت بررسی شده ذیل آیات این سوره، 56 روایت آن مربوط به روایات تفسیری میباشد که در اکثر موارد باآیات تطابق داشته و گاه معصوم درصدد بیان لایههای باطنی آیات بودهاست. روایات وارده در ذیل آیات موردنظر،سبب وضوح در مفهوم آیات و تبیین آنها جهت فهم بهتر مخاطب گردیدهاست. از جمله جستجویموسی(علیهالسلام) در طلب آتش برای خانوادهاش و ارائهی دقیقی از موقعیت جغرافیایی آن مسیر با توجه به روایتو نیاز آنان به آتشی که گرمایش بر نور آن غلبه داشتهباشد. بیان روایات داستانی که به نقد و بررسی آنپرداختهشدهاست. برخی روایات نیزمانند جنیبودن مادر بلقیس مطابق مبنای انسانشناسی و طبیعتشناسی ثابتنشدهاست. روایات تفسیری سوره نمل از یک تنوع گونهای برخوردار است و بیشترینهی آن تطبیقی است. از جملهمیتوان به موارد زیر اشاره کرد: وجود قانون وراثت بین همه ائمه(علیهم السلام) و عدم اختصاص به سلیمان(علیهالسلام) و داود(علیه السلام)، آگاهی امامان معصوم(علیهم السلام) به زبان حیوانات، حضرت محمد(صلی الله علیهوآله وسلم) و خاندانش مصداق برگزیدگان الهی، امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) مصداق مضطر، امام زمان(عجلالله تعالی فرجه) و امیرالمومنین(علیه السلام) مصداق جنبندگان روی زمین.پیامهای مورد تأکید آیات و روایات در پنج آموزهی اعتقادی، اخلاقی و تربیتی، اجتماعی، سیاسی و علمیتنظیم شده است. بیشترین آموزهها مربوط به اعتقادی بوده که به موضوعاتی از قبیل معاد، نبوت، سنتهای الهی،آزمونهای الهی و نظام خدا در عالم آفرینش پرداختهاست.کلید واژهها: تفسیر، روایت تفسیری، تفسیر روایی، تفسیر اثری، سوره نمل، گونهها، آموزهها

این پژوهش با موضوع تفسیر روایی سوره هود آیات 99ـ50 بر پایه روایاتاهل بیت (علیهم السلام) است که به شیوه کتابخانه ای و روش تحلیلی انجام گرفته است. هدف اصلی از آن ارائه تفسیری مبتنی بر روایات از این سوره و اهمیت بخشی به نقشی که روایات در فهممعانی و مقاصد و تفسیر قرآن می توانند ایفا نمایند می باشد. این پژوهش دارای دو دامنه‌ی قرآنی و روایی است که دامنه‌ی قرآنی آن مفاد ظاهری آیات و دامنه ی روایی آن مجموعه ی روایات تفسیری أهل بیت (علیهم السلام) از تفاسیر مأثور می باشد.این بخش از آیات سوره هود به بخشی از زندگی شش پیامبر الهی می پردازد. با توجه به تاریخی بودن مطالب طرح شده در این آیات غالب روایات، مربوط به این آیات، روایات تفسیری اند و به بیان زندگی این پیامبران و زندگی اقوام ایشان پرداخته اند. علاوه بر آن برخی روایات به بیان معانی الفاظ و برخی نیز به تأویل آیات یا تطبیق آیات بر مصادیق دیگری پرداخته اند. به طور کلی در این پژوهش 115 روایت مورد بررسی قرار گرفته است که 86 روایت تفسیری، 10 روایت تأویلی، هشت روایت تطبیقی، شش روایت معنا شناخت و پنج روایت نیز سوره شناخت هستند.از این آیات و روایات مربوط به آن نکات و عبرت هایی قابل برداشت است که در پنج عنوان کلی آموزه های اعتقادی، اخلاقی ـ تربیتی، اجتماعی ـ سیاسی، تاریخی و اقتصادی سامان یافته اند. در مجموع 322 آموزه استخراج شده است که از این بین، بیشترین آموزه های مربوط به این آیات، آموزه های اعتقادی است که به موضوعاتی از قبیل وحدانیت خداوند، ربوبیت الهی، شرک و کفرورزی به خداوند، توبه و استغفار پرداخته اند. پس از آن آموزه های تاریخی دارای بیشترین فراوانی می باشد.آموزه های اقتصادی هم کمترین تعداد را به خود اختصاص داده اند.از جمله مهم ترین نتایج به دست آمده در این پژوهش عبارت اند از: قطعی بودن نیاز تفسیر قرآن به روایات، تفسیری بودن أکثر روایات ذیل این دسته از آیات، هماهنگی بین مفاد ظاهری با مدلول روایات، پرداختن روایات به نکات تاریخی مربوط به زندگی اقوام و وجود نوعی همگونی میان نحوه عذاب این اقوام.کلیدواژه ها: تفسیر، روایات تفسیری، تفسیر روایی، تفسیر اثری، سوره هود، گونه ها، آموزه ها

سپهری و جبران هم عصر، طبیعت گرا، شاعر، نقاش، متأثیر از قرآن، انجیل، بودا و دارای اندیشه های عرفانی مشترکی هستند که علاوه بر تأثیر پذیری از عرفای پیشین دارای نگرشی خاص خود می باشند. در عصری که بشر صنعت زده شده و ماشین بر اراده و هنر او تسلط پیدا کرده است آن دو به کمک می شتابند و مردم را تا اندازه ای از سر درگمی نجات می دهند. ویژگی عمده آن دو و تفاوتشان با عرفای قبل، طبیعت گرایی عارفانه است و معتقدند که بشر از روزی که به زمین آمده در قوانین الهی دست برده و گرفتار آداب و عادات ساخته خود شده است بنابراین روز به روز متعصب تر و بیگانه تر می شود. در طبیعت همه طبق قانون الهی زندگی می کنند کسی مزاحم دیگری نیست همه با تعاون و دوستی با یکدیگر به سر می برند و همه عناصر طبیعت با خدا در راز و نیاز هستند. همین عشق به طبیعت باعث شده که این دو شاعر نمادهای عارفانه عاشقانه خود را از طبیعت بگیرند. آرمان شهر خود را در آنجا بیابند و خدای خود را در طبیعت به نظارته بنشینند. سپهری و جبران انسان ها را به خودشناسی دعوت و توصیه می کنند که غبار عادات و آداب را از چشم ها بزدایند و درس سعادت و زندگی را زا طبیعت بیاموزند. آن دو به فرازمنی و فرامکانی معتقدند و همه موجودات را جلوه هایی از خدا می دانند که روزی باید به آن اقیانوس بی منتهی متصل شوند بنابراین زندگی را دارای حکمتی می دانند که باید به نحو مطلوب از آن بهره برد و مرگ را ادامه و مکمل زندگی دیدار با معشوق ازلی و رسیدن به جاودانگی ابدی می دانند. همین نگرش عارفانه ساده و صمیمی آن به دو به خدا جهان و طبیعت باعث اقبال بسیاری از خوانندگان به آثارشان و بهره گیری از اندیشه های عارفانه شان شده است زیرا که با همین نگرش ساده و تازه پره از اسرار زندگی بر می دارند و انسان را به رسالت بزرگ خود که همان خودشناسی و خداشناسی است آگاه می سازند. این رساله در زمینه ادبیات تطبیقی و شامل نگرش عرفانی سپهری و جبران به طبیعت در شش فصل می باشد: فصل اول: مقدمه، انگیزه انتخاب موضوع، کاربرد، پیشینه و روش تحقیق. فصل دوم: تطبیق زندگی نامه سپهری و جبران از زوایای مختلف و جوه اشتراک و افتراق، اسلوب ادبی و بررسی محتوای آثار هر دو. فصل سوم: سیر تاریخی عرفان و تصوف آداب و سنن خاص صوفیان هر دوره عرفان سپهری و جبران و تشابه و تفاوت آن دو با عرفان کلاسیک. فصل چهارم: نگاه تازه به طبیعت، تجلی خدا در طبیعت، نماد پردازی از طبیعت. فصل پنجم: خودشناسی، وحدت، وجود، فرازمانی، آرمان شهر، زندگی و مرگ. فصل ششم: نتیجه گیری

مراد از نظریه فطرت این است که خداوند چیزی را طوری بیافریند که خواه ناخواه افعال خاصی را انجام دهد و آثار خاصی از آن پدید آید. وقتی این نظریه در مورد انسان مطرح می‌شود به این معناست که خداوند انسان را به‌گونه‌ای آفریده است که به طبع و ارتکاز خود خدا را می‌شناسد و به سوی او گرایش دارد. در قرآن کریم، در موارد متعددی به موضوع فطرت اشاره شده، ولی کلمه فطرت تنها یک بار استعمال شده است و آن در آیه 30 سوره روم می‌باشد که مهم‌ترین آیه در رابطه با این موضوع محسوب می‌شود و به آیه فطرت معروف است. در این تحقیق ابتدا مباحثی کلی پیرامون فطرت از نظر ملاصدرا و علامه طباطبائی مطرح کرده و در ادامه آراء فلسفی این دو دانشمند در مورد این آیات مقایسه می‌شود. به این جهت که اکثر آیات مربوط به فطرت، در مورد خداشناسی فطری است، عمده بحث ما نیز به همین موضوع معطوف می‌شود.نتیجه بررسی و مقایسه نظرات تفسیری این دو دانشمند، این است که در مباحث اساسی فطرت، مانند اعتقاد به خداشناسی فطری به معنای علم حضوری فطری، محال بودن اعتقاد به خداشناسی فطری به معنای علم حصولی به ذات او، گرایش فطری به کمال و سعادت، نفی علم حصولی از انسان در ابتدای تولد و نوع واحد بودنش در ابتدا، اتفاق نظر میان دو دانشمند مورد نظر وجود دارد. در مقابل، اختلاف نظرهای جزئی میان آنان وجود دارد، از قبیل اختلاف در خداشناسی فطری به معنی شناخت خدا به علم حصولی بدیهی، اختلاف دیدگاه در تفسیر آیه میثاق و اختلاف نظر در مورد تفسیر آیات 75- 79 سوره انعام. در ادامه به موضوعاتی اشاره شده است که ملاصدرا آن‌ها را مطرح کرده است، ولی در آثار علامه به آن‌ها اشاره‌ای نشده است و بالعکس. برخی از مباحثی که تنها توسط ملاصدرا طرح گردیده عبارتند از تعریف فطرت به حالت اعتدال روح، مترادف دانستن فطرت با ذات، این‌که استعداد کسب معارف در انسان، از جمله مصادیق فطرت محسوب می‌شود، این‌که فطرت انسان مجموع فطرت روح و بدن است، برهان بر علم بسیط انسان به خدا بر مبنای شناخت حقیقت ادراک و عین‌الربط بودن موجودات. برخی از موضوعاتی که تنها علامه طباطبائی بیان کرده‌اند عبارتند از تقریری از برهان فطرت بر مبنای حس حقیقت‌جویی انسان، نتایج التزام و عدم التزام بر فطرت، فطری بودن اصول ادیان، فطرت را منشأ تشریع دانستن و بیان برخی گرایش‌های فطری انسان.یکی از عواملی که زمینه‌ساز این امر می‌باشد، این است که نوع نگاه صدرا صرفاً فلسفی و کلامی است ولی علامه علاوه بر این، رویکرد اجتماعی هم دارد.

به عقیده نگارنده، پاسخ تمامی سوالاتی چون آیا خدای مجرد از ماده وجود دارد؟ آیا انسان دارای اختیار هست یا خیر؟ و آیا جهان پس از مرگ هم هست یا نه؟ را می‌توان با شناخت و کاویدن ابعاد وجودی انسان به دست آورد اساسا خداشناسی و پیامبرشناسی متکی و منوط به انسان‌شناسی (Anthropology) است اگر انسان بطور همه جانبه خصوصا جنبه روحی و روانی و عقلی کاویده شود، خواه و ناخواه در او امیالی و گرایشهایی و حالاتی دیده می شود که نمی‌توان آن را به جهان کور مادی ارجاع داد. دلیلش هم این است که هیچ فیزیکدان و شیمی‌دانی از وجود حالت خشم و عطوفت و عشق و زیبایی دوستی در قفلان ماده یا عنصر مادی خبر نداده است و این خود نشانگر این است که کانونی برای ارجاع این گونه حالات معنوی و مجحرد باید باشد چرا که مبدا این حالات بایستی خود دارای این حالات باشد و جهان مادی فاقد چنین کیفیاتی است و نکته دوم این که هدف از بیان تجربه دینی و ویژگیهای آن اثبات منطقی جهان ماوراء طبیعی نیست بلکه تنبه انسان معاصر درگیر با شک و تردید، به عالمی ماورای جهان حسی است و احتمال این که شاید عالمی در بطن و عمق این جهان حسی وجود داشته باشد، چنانچه نشانه‌های آن را در خودمان می‌یابیم. هدف از بحث تجربه دینی، اثبات منطقی وجود خدا و جهان ماوراء طبیعی نیست ، بلکه تشویق انسان به همراهی با ذات بی نهایت خواه اوست ، ذاتی که در خود تمایل و گرایشی به متعلق تجارب عرفانی و دینی می یابد، ولو به این معترف با واقف نباشد.